Een interview met Lydia Fraaije

Vlak voor Pasen deelden we een blog van Leo, waarin hij het verband legde tussen Bach en biomimicry. Iemand die daar alles over weet is biomimicry en biophilic architect Lydia Fraaije, van FRAAI Architecten. Misschien ken je haar wel van het idee om de techniek van een termietenheuvel te verwerken als ventilatie voor gebouwen. Maar biomimicry is veel meer en Lydia doet, weet en leert ons veel meer!

“Toen ik acht jaar oud was, wist ik al dat ik architect wilde worden. Ik kon uren tekenen. Maar naast de techniek had de natuur ook altijd mijn interesse. Toen ik in 2006 in aanraking kwam met biomimicry, was er dan ook zoveel herkenning! Dat was wat ik wilde en eigenlijk altijd al vanuit mezelf deed. Ik leerde Saskia van den Muijsenberg kennen en daarmee Biomimicry NL. Daar kreeg ik toegang tot de theorie en kon ik biomimicry in de praktijk brengen. Vanuit een organische manier van kennisuitwisseling.”

Samenwerken met de natuur
Inmiddels heeft Lydia, naast haar architectenbureau, vier verschillende bedrijven. Bij Symbiotic Systems wordt gekeken naar de lokale natuur, de aanwezige ecosystemen, en hoe wij hierin kunnen samenleven met voordeel voor beide partijen. “We hebben een model ontwikkeld om ecosysteemdiensten te kunnen kwantificeren. Zo berekenen we bijvoorbeeld hoeveel CO₂ kan worden opgeslagen, hoeveel fijnstof kan worden afgevangen en hoeveel stikstof kan worden gebonden. Door in het ontwerp en de realisatie van gebouwen samen te werken met de natuurlijke omgeving, kunnen deze diensten ook weer terug geleverd worden.”

Spinwaves helpt grote bedrijven en instellingen om ‘vragen te stellen aan de natuur’. Vaak betreft dat complexe technische en organisatorische opgaven die in hackatons worden aangepakt: een multidisciplinaire groep werkt aan de hand van ecosysteem denken aan heel concrete oplossingen. “Het wordt steeds leuker. Zo werken we momenteel aan een project om de kademuren van Amsterdam met behulp van biomimicry te versterken en is bij Rijkswaterstaat het Symbiotisch Bouwen Collectief ontstaan.”

De Biomimicry Academy kijkt ook naar de natuur voor antwoorden, organiseert workshops en geeft op deze manier graag kennis door. “De natuur is eigenlijk één grote bibliotheek van kennis en ervaring. Daar kunnen we zoveel van leren! Bijvoorbeeld hoe we efficiënt met materiaal en energie kunnen omgaan en zonder afval kunnen bouwen. Deze kennis kun je toepassen op allerlei belangrijke thema’s. In de techniek, de bouw, maar ook bij financiën en huidige thema’s als inclusiviteit; hoe vorm je je organisatie als een ecosysteem.”

Ten slotte is er Biomi-NL. Daar worden natuurlijke Nano structuren onderzocht op functie, om deze toe te passen bij het ontwikkelen van nieuwe, duurzame materialen. Lydia en haar collega Nadia Jellouli-Guachati richten zich daarmee op productontwikkeling, verspreiding en verbreding van kennis en het geven van lezingen en onderwijs.

Lydia en The New Builders
“Via mijn Spinwaves collega Serena Scholten ben ik in contact gekomen met The New Builders. Ik kende jullie nog niet, maar vind The New Builders een heel mooi netwerk. Daar lever ik dan ook graag een bijdrage aan; om echte transitie te kunnen bewerkstelligen zullen we met verschillende disciplines moeten samenwerken. Mijn hoop en wens is dan ook dat door dit soort gesprekken de natuur een grotere stem binnen jullie community en aan tafel krijgt.”

De bouw voorbereiden
“Biomimicry is leren van de natuur. Dat kent drie essentiële elementen: emulate (leren), ethos (het waarom – heel belangrijk) & reconnect (de relatie met de natuur). Biomimicry is niet te verwarren met bionica. Daarbij wordt het ethos element weggelaten en zoekt men naar oplossingen vanuit het standpunt dat de mens boven de natuur staat. Connectie met de natuur is zo belangrijk. Biophilia staat letterlijk voor ‘Liefde voor het Leven’.  Het is bewezen dat deze connectie gezond is voor lichaam en geest. Dit principe vertaal ik dan ook graag in mijn ontwerpen. Wanneer je ergens een gebouw neer wilt zetten, zou je die plek eerst echt goed moeten onderzoeken (en voelen). Welke natuurlijke eigenschappen en elementen zijn er aanwezig? Hoe kan je ontwerp daar een samenwerking mee aangaan? Om je zo goed mogelijk af te stemmen op je omgeving, zijn de Biomimicry Life’s Principles ontwikkeld; een vertaling van de voorwaarden waarop ecosystemen werken. Met als doel om in te passen en samen te werken met Earth’s operating conditions. Denk, voordat je iets ontwikkelt, na of en hoe je de plek waar je bezig bent beter achter kunt laten dan je deze gevonden hebt.”

Lydia noemt de chaos van de natuur de ultieme structuur. “In de natuur werkt alles samen, communiceert alles met elkaar. Dat zie je en voel je bijvoorbeeld ook in ons eigen huis. Mensen zeggen dat ze tot rust komen bij ons thuis. Dat komt onder andere door de geur van hout en door de akoestiek. Hoewel de woning niet eens helemaal af is, heeft het nu al zoveel effect. Dat is toch geweldig!”

Samenleven met de natuur
Lydia ontwierp hun eigen woning naar deze maatstaven. “We hebben eerst de omgeving bekeken, door met een camper op de locatie te verblijven. Op die bevindingen hebben we het huis ontworpen. Van de locatie van de ramen, om de wind en de zon in ons voordeel te gebruiken, voorzien van overstek om de temperatuur te reguleren, tot het inzetten van bestaande lokale, natuurlijke producten. Zo komen de balken voor onze vloer uit een oude drukkerij. Het ontwerp is vervolgens op de afmeting van deze balken aangepast, in plaats van andersom. We hebben mogelijk natuurlijke producten verwerkt, die ook demontabel zijn en uiteindelijk grotendeels weer kunnen worden opgenomen door de natuur.”

Samenwerken vanuit vertrouwen
In het ontwerp is onder andere gebruik gemaakt van prefab strowanden en alles is modulair en zonder lijm verbonden. “De woning is luchtdicht en damp open. De buitenkant is afgewerkt met Burned Wood. Daardoor is er de aankomende 50 jaar geen onderhoud nodig.

We hebben nachtventilatieluiken toegepast bovenin de dakvlakken aan de noordzijde, die verbonden zijn met de trapopgang. Hiermee hebben we een (uitgekleed) principe van termietenheuvel-ventilatie ingebouwd. De woning wordt ’s nachts op een natuurlijke manier gekoeld. In combinatie met de juist gedimensioneerde overstekken op het zuiden, blijft het zomer en winter heerlijk van temperatuur.”

Lydia verwijst naar het team dat de bouw heeft uitgevoerd. “Zij hebben dit mogelijk gemaakt en we hebben samen de ideeën uitgewerkt.. Het is belangrijk voor ons om op alle niveaus naar duurzame invulling te kijken. Daarom zijn we in zee gegaan met het bedrijf dat ook maatschappelijk verantwoord werkt. Die keuze hebben we gemaakt op basis van vertrouwen. En als ‘kers op de taart’ kwam het ook nog zo uit dat er drie timmervrouwen aan onze bouw hebben meegewerkt.

Onze woning is een biomimicry showcase huis. We laten graag zien wat er mogelijk is en hoe je gelukkiger leeft en woont wanneer je bewust de connectie maakt met de natuur.”